Japan tentoonstelling Couperus wekt literatuur tot leven

Mijn passie voor Japan had aanvankelijk vooral betrekking op muziek, reizen en geschiedenis. De laatste jaren heb ik me ook verdiept in kunst, architectuur en cultuur. Daardoor kom ik op plekken en in steden waar ik anders niet zo snel zou komen. Voor de Japan Tag ging ik speciaal naar Düsseldorf, voor fabelachtige Japanse prenten naar het Amsterdamse particulier museum Nihon no hanga en ik reisde speciaal naar Dordrecht voor een tentoonstelling over het eerste Japanse oorlogsschip: de Kaiyo Maru. Onlangs bezocht ik het knusse Louis Couperus museum in Den Haag. “Oh ja”, dacht ik, toen ik daar een lijst met zijn publicaties zag. Psyché, Fidessa, Eline Vere, etc. Literatuur die ooit op mijn verplichte boekenlijst voor de middelbare school stond en waarvan ik me via een uittrekselboek met tegenzin snel de inhoud eigen maakte. En waar het over gaat, ben ik allang vergeten.

Ik werd bij de entree enthousiast begroet door een innemende vrijwilligster die me in het kort iets vertelde over het museum en het beheer ervan. Met een korte toelichting in de hand bekeek ik alle objecten. Ooit ben ik aan zijn boek Nippon (reisverhalen) begonnen maar nooit de tijd gevonden om het uit te lezen. En Nederlandse literatuur over Japan heeft me nooit zo kunnen boeien omdat Japanners er meestal stereotiep in worden beschreven. Maar dat is het mooie aan deze tentoonstelling: er wordt een verband gelegd tussen de teksten van Couperus en zijn inspiratie- en informatiebronnen. Bij veel prenten en andere objecten is de relevante passage uit het boek Het snoer der ontferming vermeld. De prenten zijn werkelijk prachtig en gevarieerd qua onderwerp. Van de mooiste vrouw van Japan (Komachi) tot door Hiroshige mooi verbeelde regenbuien. En van prenten over hel en demonen tot en met Kachō-ga (de poëzie van de Japanse natuur). Jammer dat er veel facsimile exemplaren zijn gebruikt maar vanwege de kwetsbare originelen heel begrijpelijk. Naast de fraaie prenten vond ik de kimono heel erg mooi. En er liggen interessante Japanse memorabilia. Een visitekaartje van de gids van het echtpaar Couperus, een promotiefolder voor het hotel waarin ze verbleven, foto’s, etc. De geëxposeerde stukken wekt zijn literatuur tot leven.

En heel verrassend, zeker voor die tijd, was het feit dat Louis Couperus zich het lot van prostituees aantrok. Hij had felle kritiek op Kitagawa Utamaro die via zijn prenten het leven van courtisanes romantiseerde terwijl ze in werkelijkheid een zeer erbarmelijk leven moesten leiden. Ook Tokugawa Ieyasu, de eerste shogun, werd niet ontzien omdat hij in feite aanmoedigde dat vrouwen en kinderen van nauwelijks 14 jaar zich als gebruiksvoorwerpen moesten verkopen. Dit allemaal om te voorkomen dat Japanse mannen “uitgerafelde draden” werden.

De tentoonstelling duurt nog tot en 14 mei. In 2018 verscheen een herziene uitgave van Het snoer der ontferming: de teksten van Couperus samen met de door hem gebruikte bronnen.